Narodnooslobodilački pokret u Bosni
i Hercegovini
Naučili smo
U Bosni i Hercegovini podignut je ustanak protiv fašističke okupacije pod nazivom Narodnooslobodilački pokret (NOP). Tim pokretom rukovodio je Glavni štab narodnooslobodilačkih partizanskih odreda Jugoslavije, kojim je komandirao Josip Broz Tito. Velik dio aktivnosti NOP-a bio je usmjeren prema gradovima Bosne i Hercegovine i pridobijanju civilnog stanovništva za antifašistički otpor. Doprinos Bosne i Hercegovine oslobađanju Jugoslavije od fašizma bio je veći od doprinosa bilo koje druge južnoslavenske zemlje, i to tokom većeg dijela rata.
Tito
Iz udžbenika si saznala/saznao da je na čelu Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP) bio Josip Broz Tito. Okreni karticu u nastavku i pročitaj više o jednom od najslavnijih ratnika Drugog svjetskog rata, a zatim provjeri šta znaš o ciljevima pokreta koji je predvodio.
Josip Broz Tito (7. maj 1892 – 4. maj 1980) bio je jugoslavenski revolucionar i državnik. Bio je generalni sekretar (kasnije predsjednik predsjedništva) Saveza komunista Jugoslavije (1939–1980). Tokom Drugog svjetskog rata je postao premijer (1943–1963), a ustavnim promjenama 1953. postao je i predsjednik (kasnije doživotni predsjednik: 1953–1980) Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ). Od 1943. do svoje smrti 1980. godine, imao je čin maršala Jugoslavije i položaj vrhovnog komandanta Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije (NOVJ, do 1945), Jugoslavenske armije (JA, 1945–1951) te Jugoslavenske narodne armije (JNA, 1951–1980). Stekao je dodatnu međunarodnu pažnju kao čelnik Pokreta nesvrstanih, zajedno sa Jawaharlalom Nehruom iz Indije, Gamalom Abdelom Nasserom iz Egipta i Sukarnom iz Indonezije.
Partizanski bastion
Bosna i Hercegovina je sve do 1944. godine bila sjedište Titove komande i centar partizanskog pokreta. Odgovori na pitanja i provjeri kako je nastao partizanski bastion u Bosni i Hercegovini koji je osigurao vojne jedinice dovoljno brojne i snažne da kasnije oslobode cijelu Jugoslaviju.
Velike bitke
Iz udžbenika si saznao da je Bosna i Hercegovina bila partizanska utvrda u kojoj su vođene najveće bitke protiv fašizma. Riješi zadatke u nastavku i provjeri šta znaš o tome.
Razmisli: zašto je narodnooslobodilačka borba počela baš iz Bosne i Hercegovine?
Obnova državnosti
Drugo zasjedanje AVNOJ-a nije moglo biti održano dok se ne riješi status Bosne i Hercegovine. Bosanskoj delegaciji u Vrhovnom štabu predočen je prijedlog prema kojem je Bosna i Hercegovina trebala imati status autonomne pokrajine direktno povezane s jugoslavenskim federalnim centrom. Bilo je prijedloga i da se Bosna i Hercegovina priključi kao autonomna pokrajina ili Srbiji ili Hrvatskoj. Ključnu ulogu u pridobijanju podrške Tita za osiguravanje statusa Bosne i Hercegovine kao ravnopravne republike u budućoj jugoslavenskoj zajednici imali su Rodoljub Čolaković i Avdo Humo. Okreni kartice i pročitaj više o njima, a zatim u galeriji pogledaj fotografije sa Prvog zasjedanja ZAVNOBiH-a.
Avdo Humo (1914-1983), jedna od najvažnijih političkih ličnosti Bosne i Hercegovine u 20. stoljeću. Imao je ključnu ulogu za reafirmaciju bosanske državnosti na Prvom zajedanju ZAVNOBIH-a. Pred rat i tokom Drugog svjetskog rata bio je jedan od pokretača i glavnih organizatora patriotskog ujedinjavanja naroda Bosne i Hercegovine u borbi protiv fašizma.
Rodoljub Čolaković Roćko (1900 - 1983), revolucionar i književnik, učesnik Španskog građanskog rata i Narodnooslobodilačke borbe, junak socijalističkog rada i narodni heroj. Nakon rata je bio prvi predsjednik Narodne vlade skupštine SR Bosne i Hercegovine i služio na mnogim vladinim i partijskim pozicijama.
AVNOJ i ZAVNOBiH
Na Prvom zasjedanju ZAVNOBiH-a obnovljena je bosanskohercegovačka državnost, a nova jugoslavenska državna zajednica formalno je uspostavljena na Drugom zasjedanju AVNOJ-a. Odgovori na pitanja i provjeri šta znaš o ZAVNOBIH-u i AVNOJU-u.
Bitka za ranjenike
Jedna od najslavnijh bitaka Drugog svjetskog rata u Jugoslaviji bila je ona na Neretvi, poznata pod nazivom Bitka za ranjenike ili Četvrta neprijateljska ofanziva. U udruženom napadu protiv partizana sudjelovale su njemačke, italijanske, ustaške i četničke jedinice. U borbama protiv partizana, posebno teško su stradali četnici koji nakon Bitke na Neretvi više nisu predstavljaju nikakvu silu. U režiji Veljka Bulajića 1969. godine snimljen je film Bitka na Neretvi. Posebno upečatljiva scena je ona o obračunu partizana sa četnicima. Za kraj, pogledaj insert iz filma koji je nominiran za nagradu Oscar u kategoriji stranoga filma, a za koji je plakat uradio Pablo Pikaso (Picasso Pablo).